Η Ψυχολογία του ατόμου που Ενεπλάκη σε Τροχαίο Ατύχημα

Του Ιωάννη Κωλέττη

Oι επιπτώσεις στον ψυχισμό των θυμάτων των τροχαίων ατυχημάτων  ή / και των συγγενών του είναι ασύλληπτες, αλλά υπαρκτές. Ξεκινούν για τα επιζώντα θύματα από την στιγμή του τροχαίου και τα συνοδεύουν σε όλη την ζωή τους αφήνοντας τα σημάδια στο σώμα και την ψυχή τους.

Έχει διανοηθεί ποτέ κανείς τι σημαίνει να ακούς και να νοιώθεις τα κόκκαλά σου να σπάνε, να βγαίνουν έξω από το δέρμα σου, να μεταφέρεσαι με αβάσταχτο πόνο και τρόμο για την ζωή σου στο Νοσοκομείο, να χειρουργείσαι, να ξυπνάς το βράδυ με εφιάλτες και κρίσεις πανικού βιώνοντας ξανά και ξανά το ατύχημα;
Έχει σκεφτεί κανείς τη διακοπή της ατομικής και οικογενειακής ζωής σου;

Ποιός μπορεί να νοιώσει την οδύνη σου, την απογοήτευσή σου, γιατί δεν θα είσαι όπως πριν;
Για να τα αντιληφθείς αυτά πρέπει να τα βιώσεις και εσύ. Για να προσπαθήσεις να τα καταλάβεις όμως, πρέπει, εκτός από δικηγόρος να είσαι και άνθρωπος με ευαισθησίες, που νοιάζεται για τον συνάνθρωπό του. Επιπροσθέτως, πρέπει να έχεις αναλώσει πολλά χρόνια στον επαγγελματικό χώρο του τροχαίου ατυχήματος, να έχεις επισκεφθεί και μιλήσει με τα θύματα και τους συγγενείς τους, να βιώσεις μαζί τους την ίδια εμπειρία από την πρώτη ημέρα του ατυχήματος μέχρι το τέλος.

Το 1994 η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Θυμάτων Τροχαίων (FEVR) πραγματοποίησε μια έρευνα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα κύρια αίτια της υποβάθμισης της ποιότητας και του επιπέδου ζωής που αντιμετωπίζουν τα θύματα των τροχαίων ατυχημάτων και οι οικογένειές τους με τίτλο Impact of Road Death and Injury. Τα αποτελέσματά της, που είχαν σαν στόχο και την διαμόρφωση προτάσεων για βελτίωση της κατάστασης, δημοσιοποιήθηκαν το 1997.
Μέχρι σήμερα παραμένει η μαζικότερη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο στην οποία συμμετείχαν θύματα τροχαίων ατυχημάτων και μέλη των οικογενειών τους.

Ταυτότητα Έρευνας.

Πραγματοποιήθηκε σε 9 χώρες (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ολλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο) από 16 οργανώσεις.
Διανεμήθηκαν 10.000 ερωτηματολόγια σε θύματα τροχαίων συμβάντων ή σε μέλη των οικογενειών τους. Κάθε ερωτηματολόγιο περιελάμβανε 56 ερωτήσεις και συμπληρώνονταν ανώνυμα.
Συμπληρώθηκαν 1.364 ερωτηματολόγια.
59% αυτών των απαντήσεων προήλθαν από συγγενείς νεκρών θυμάτων και 41% από συγγενείς αναπήρων θυμάτων ή από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία. Ανάλογα με την χώρα μόνο 10-20% των θυμάτων στα οποία απευθύνθηκαν συμπλήρωσε τα ερωτηματολόγια.
Ο κύριος λόγος που προβλήθηκε απ' αυτούς που αρνήθηκαν να απαντήσουν ήταν ότι οι ερωτήσεις απαιτούσαν απ'  αυτούς να ξαναζήσουν ή να θυμηθούν τραυματικά γεγονότα, πράγμα πολύ οδυνηρό.

Ψυχολογικές και Σωματικές επιπτώσεις στα θύματα  ή /και τους συγγενείς τους
Αυτό το μέρος διερεύνησε τα δευτερογενή ψυχολογικά και σωματικά αποτελέσματα στην υγεία των ερωτηθέντων και δεν περιλαμβάνει το πρωταρχικό/άμεσο σωματικό τραύμα που προκλήθηκε από την σύγκρουση, στην περίπτωση των τραυματιών θυμάτων. Οι δευτερογενείς επιπτώσεις γενικά αγνοούνται από τα δικαστήρια και τις ασφαλιστικές εταιρείες παρότι συχνά περιλαμβάνουν σοβαρές και μακροχρόνιες παθήσεις.

Αποτελέσματα
Τα θύματα και/ή οι συγγενείς τους υποφέρουν από τα παρακάτω σωματικά συμπτώματα:
- Διαταραχές του ύπνου: 49%
- Πονοκέφαλοι: 55%
- Εφιάλτες: 41%
– Γενικά προβλήματα υγείας: 58%

Τρία χρόνια μετά το συμβάν δεν παρατηρείται σημαντική μείωση των συμπτωμάτων, γεγονός που σημαίνει μακροχρόνια ή μόνιμη παθολογία.
Ένα μεγάλο ποσοστό των συγγενών των νεκρών και των αναπήρων θυμάτων, καθώς και οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρία, υποφέρουν από ψυχολογικές διαταραχές. Η χειρότερη κατάσταση είναι αυτή των συγγενών νεκρών. Στη διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων, 72% χάνουν το ενδιαφέρον τους για τις καθημερινές δραστηριότητες, όπως την επαγγελματική εργασία, την οικιακή εργασία, το φαγητό, τις σπουδές,  70% υποφέρει από έλλειψη διάθεσης κινητοποίησης,  49% από απώλεια αυτοεκτίμησης, 46% έχουν επεισόδια κρίσης πανικού, 37% έχουν αυτοκτονικά αισθήματα, 64% υποφέρουν από κατάθλιψη, 27% από φοβία, 35% από διατροφικές διαταραχές, 78% από θυμό και 71% από πικρία. Μετά από τρία χρόνια, τα  συμπτώματα ελαττώνονται μόνον κατά 10%, γεγονός ενδεικτικό μακροχρόνιας και σε πολλές περιπτώσεις μόνιμης παθολογίας. Ειδικά οι τάσεις αυτοκτονίας ελαττώνονται μόνο από το 37% στο 26%, γεγονός ενδεικτικό πως ένα τεράστιο ποσοστό των συγγενών βιώνει ένα ακραίο ψυχολογικό πόνο.

Με την εξαίρεση των αυτοκτονικών αισθημάτων, οι συγγενείς των αναπήρων θυμάτων παρουσιάζουν μια παρόμοια συμπτωματολογία με αυτήν των συγγενών θανόντων. Έκπληξη προκάλεσε πως τα άτομα με αναπηρία, με τις συχνές νευρολογικές και άλλες διαταραχές εμφανίζονται ελαφρά καλύτερα ψυχολογικά από τους συγγενείς τους, ειδικά όσον αφορά τις κρίσεις πανικού, τις φοβίες, τις τροφικές διαταραχές, το θυμό και την αυτοϋποτίμηση.
Αυτοί που πενθούν είναι, επίσης, οι χειρότερα επηρεαζόμενοι -67%- σε προβλήματα σχέσεων, δυσκολίες επικοινωνίας και σεξουαλικά προβλήματα. Το ποσοστό για τους συγγενείς αναπήρων θυμάτων είναι 40% και για τους ίδιους τους ανάπηρους 50%. Μετά από 3 χρόνια αυτού του είδους τα προβλήματα δεν περιορίζονται, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά χειροτερεύουν για κάθε κατηγορία κατά 5 περίπου μονάδες.

Στην διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων, στους συγγενείς των νεκρών θυμάτων ψυχολογική υποστήριξη παρασχέθηκε από τους παρακάτω: την οικογένεια 87%, φίλους 86%, γιατρούς 40%, επαγγελματίες σύμβουλοι 23%, θρησκευτικές ομάδες 22%, εργοδότες 9%, ομαδική θεραπεία 5%. Τα στοιχεία είναι παρόμοια για τους συγγενείς αναπήρων θυμάτων, καθώς και για τα ίδια τα άτομα με αναπηρία, αν και στηρίζονται πολύ περισσότερο από ό,τι οι πενθούντες στη βοήθεια από την οικογένεια και τους γιατρούς, προφανώς γιατί έχουν ανάγκη να βρίσκονται σε πολύ στενότερη επαφή με αυτούς. Μετά από αυτήν την περίοδο των τριών χρόνων η ανάγκη για βοήθεια αυξάνει σε μικρό βαθμό.

Οι οικογένειες ρωτήθηκαν από ποιόν έλαβαν την μεγαλύτερη βοήθεια. Οι οικογένειες των νεκρών θυμάτων απάντησαν πως στη διάρκεια της πρώτης τριετίας έλαβαν βοήθεια από την οικογένεια τους (28%), από φίλους (22%), γιατρούς (8%), επαγγελματίες συμβούλους (7%), θρησκευτικές ομάδες (5%), ομαδική θεραπεία (1%) και εργοδότες (1%). Μετά την τριετία, η εκτίμηση για την ληφθείσα βοήθεια αυξήθηκε κατά 3 με 4 φορές, αν και η αναλογία ανάμεσα στις διάφορες πηγές βοήθειας παρέμεινε περίπου η ίδια. Για τις οικογένειες των ανάπηρων θυμάτων και τους ίδιους τους ανάπηρους τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά. Για τα πρώτα 3 χρόνια, 39%  απάντησαν  πως η μεγαλύτερη υποστήριξη προήλθε από τις οικογένειες, 14% από τους φίλους και 12% από τους γιατρούς. Δεν υπήρξε υποστήριξη από επαγγελματίες συμβούλους, από ομαδική θεραπεία ή από εργοδότες και μόνο 2% από θρησκευτικές ομάδες. Μετά απ’ αυτή την περίοδο το επίπεδο εκτίμησης και οι αναλογίες ανάμεσα στις πηγές παρέμειναν τα ίδια.

Είναι λοιπόν σαφές ότι η ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων ή / και των συγγενών τους είναι αναγκαία, η δε ψυχολογική ή/και ψυχιατρική τους κατάσταση πρέπει να δοθεί με παραστατικό τρόπο στα Δικαστήρια και στις ασφαλιστικές εταιρείες. Υπάρχουν ειδικευμένοι ψυχίατροι ή/και ψυχολόγοι, οι οποίοι βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση μαζί με τις συνεχείς και ανεξάντλητες συμβουλές μας, που πηγάζουν από την απόλυτη γνώση του πεδίου μας, δηλαδή των τροχαίων ατυχημάτων.

Όταν σου συμβεί το τροχαίο ατύχημα, το πρώτο πράγμα που πρέπει να σκεφθείς είναι: EYTYXΩΣ ΕΖΗΣΑ. Έζησα για να ξεκινήσω ξανά την ζωή μου, έζησα για να δω τους γονείς μου, την σύζυγό μου, τα παιδιά μου. Θα καταφέρω να ανταπεξέλθω και από αυτή την δοκιμασία. Να σταθώ στα πόδια μου. Αυτή θα πρέπει να είναι η πρώτη σκέψη αισιοδοξίας. Και πιστέψτε μας, ότι όσοι σκέπτονται έτσι αναρρώνουν και πιο γρήγορα. Η επίδραση της ψυχολογίας στο σώμα τους είναι καταλυτική. Ακόμα και στον χρόνο της ανάρρωσής σου θα πρέπει να αντιληφθείς ότι η ζωή σου άλλαξε ρουτίνα και συνήθειες και ότι εσύ πρέπει να το εκμεταλλευτείς, δηλαδή να κάνεις πράγματα χρήσιμα και ευχάριστα για τον εαυτό σου που τόσα χρόνια ίσως και μάλλον δεν έκανες λόγω του φόρτου εργασίας σου. Θα σκεφτείς, επίσης, πόσο ασήμαντες ήταν οι αγωνίες σου και τα ερωτηματικά σου, πριν το τροχαίο, σε σχέση με την διακινδύνευση της ζωής σου και της ακεραιότητάς σου. Ίσως, λοιπόν, είναι ευκαιρία να διαλογισθείς και να θέσεις νέα δεδομένα στην ζωή σου.

Η απώλεια του προσφιλούς προσώπου είναι αβάσταχτη, ξαφνική και επώδυνη. Η αίσθηση της απώλειας αυτής, κορυφώνεται όσο περνά ο χρόνος και η απουσία του γίνεται περισσότερο αισθητή. Κανείς ποτέ δεν συνέρχεται από μία τέτοια απώλεια. Πρέπει, όμως, η οικογένεια να οπλιστεί με δύναμη καταρχήν για να δικαιωθεί και δεύτερον για να συνεχίσει να προσφέρει στα παιδιά του/της  ή/και στον/στην  σύζυγο που επιζεί. Ο απομένων γονέας έχει να αντιμετωπίσει την ψυχολογική κατάσταση των παιδιών, ειδικά των ανηλίκων, την οδύνη τους και την αγωνία τους μήπως κάτι συμβεί και στον άλλο γονέα. Βιώνει την θλίψη και το πένθος, την απουσία του προσφιλούς του προσώπου.  Πολλοί αναρωτιούνται, μα γιατί αυτό σ' εμένα; Δεν υπάρχει απάντηση, πιστέψτε μας. Δεν πρέπει να επικεντρωθείτε σ΄ αυτή τη σκέψη,  γιατί αφενός μεν δεν  υπάρχει  απάντηση,  αφετέρου διότι θα σας οδηγήσει σε αδιέξοδο. Μικρά βήματα κάθε φορά, ώστε στην συνέχεια να μπορείτε να τρέξετε, όσο είναι εφικτό. Η επιστροφή στην εργασία σας, όσο είναι δυνατόν, θα σας βοηθήσει.  Η πλήρης, όμως, ακινητοποίησή σας, θα εξαντλήσει και την τελευταία ικμάδα δύναμης που σας έχει απομείνει. Το ποτό ή οι ουσίες δεν είναι λύση,  θα χειροτερέψουν τον πρόβλημα και θα σας αρρωστήσουν. Μην κρατάτε τον πόνο μέσα σας, φωνάξτε, κλάψτε, συζητείστε το.

Έχουμε ζήσει 27 έτη παρόμοιες καταστάσεις και έχουμε καταναλώσει πολύ χρόνο, με όλη μας την ψυχή, για να συζητήσουμε τα θέματα αυτά με τους παθόντες. Η ψυχολογική υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχολόγους και ψυχιάτρους είναι επιβεβλημένη από την αρχή τόσο για τα ζώντα θύματα όσο και για τους συγγενείς τους.

Ξεκινήστε ξανά και μην ξεχνάτε ότι ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ, θα μας βρείτε ΔΙΠΛΑ ΣΑΣ σε κάθε βήμα. Έχουμε τη γνώση, τη θέληση και την ανθρωπιά!